EVLENME
A-KIZ BiTiRME
Evlenme çagina gelen gençler çesitli adetlerle evlenmek istedigini yakinlarina belli eder.Bu adetleri söyle siralayabiliriz :
a) Delikanlinin biyik birakmasi.
b) Delikanlinin sofraya fazla kasik getirmesi ve yemegin üzerine kasik dikmesi.
c) Babasinin ayakkabisinin altina çivi çakmasi .
d) Genç içki içiyorsa eve sarhos gelmesi.
e) Annesine bu istegi arkadaslarinin vasitasi ile iletmesi.
Bu hallerden birisi ailesi tarafindan sezildiginde,anne oglu ile etraflica konustuktan sonra durum babaya iletilir. Baba evlenme isine razi ise kiz seçimi ana ile ogula birakilir.Geçen bu süre içinde ogul,baba ile hiçbir surette konusmaz(evlenme konusunda konusmaz).
Anne ogluna havas oldugu(sevdigi)nun olup olmadigini sorar,eger varsa o kiza,yoksa anne ve baba tarafindan bitirilecek kiz seçilir.Hangi kizin alinacagi hususu kararlastirildiktan sonra,anne akraba kadinlarla asagidaki sebepleri göstererek kiz evine gider.Bu sebepler sunlardir :
a) Elisi örnegi almak.
b) Misafirlige gitmek.
c) Baska bir yerden geldigi bahane edip ayran veya kahve içmeye gelmek.
d) Herhangi bir esya istemeye gelmek.
Gelen misafirlere karsi kiz bu hal ve hareketlerden dünürünün çiktiginin farkina varir.Gelen misafirlerin elini öperek kahve ikram eder.Eger kiz bu dünürden hosnut degilse odasindan disa ri çikmaz veya kahve ikram ederken kahveyi disina döker.Gelen misafirler bu hareketleri devamli kontrol ederler.Sayet böyle bir durum olmazsa anne daha sonra samimi oldugu bir kadini kiz evine gönderir.Bu kadin kizin annesine daha önceki ziyaretin sebebini açiklar.Kizin annesi kendisinin bir sey diyemeyecegini,kizin babasina sormak gerektigini söyler,Aralarinda bir gün tayin ederler.Tayin edilen gün geldiginde,oglan evinden gelen arabulucu kadin kiz evine tekrar varir.Bu arada kizin anasi evlenme konusunu kocasi ile enine boyuna düsünmüs,oglanin karakterini sorup,sorusturmus olur.Kizin anasi eger bu evliligin olmasi taraftari ise arabulucu kadina müspet bir cevap verir.Yoksa kiz anasi sudan bahaneler uydurarak arabulucu kadini basindan savmak ister.Bu bahanelerden bazilari sunlardir.
a)Kizin ceyizinin hazir olmayisi
b)Kizin yasinin küçük olmasi
c)Maddi durumlarin elvermemesi.
d)Annenin veya Babanin hasta olmasi ve bundan dolayi bir yardimciya muhtaç olmasi.
e)Yakinlarinin birinin ölmüs olmasi.Yasta olmalari.
f)Kiz akrabalarindan birisinin bu evlilige razi olmamasi.
g)Kizin önünde büyügünün olmasi
h) Kizin baskasina sözlü olmasi…….gibi
Bu durumlar hasil oldugunda oglan evi baska kapilara gider .Eger her iki taraf anlasmis ise,oglanin anne ve babasi kiz evine giderek baslik,yol,yapilacak törenler hakkinda bir karara varilir.Dünürün günü tespit edilir.Böy lece kiz bitirilmis olup her iki ailede dünür hazirliklarina baslar.Bütün bu hazirliklar dünür gününe kadar gizli tutulur.
B-DÜNÜR
Belli bir günü olmamakla beraber umumiyetle Pazar günü dünür gidilir.Kadinlardan bir grup gündüz kiz evine varirlar.Aksam erkeklerinin dünür gelecegini haber vererek geri dönerler.Bu arada oglan evi dünürcüler için yemek pisirir ve akrabalarina davetci gïnderir.Aksam oglan evine gelen davetlilere aksam yemegi verildikten sonra yatsi ezanina yakin bir zamanda kiz evine gitmek için hazirliklar baslar.Damat adayinin samimi arkadaslarina lüküsler verilir.Bunlar dünürcülerin Dôrt yaninda yer alarak kiz evine dogru yola çikilir.
Kiz evi ise bir telas içindedir.Ev boydan boya temizlenir.Dünürcüyü karsilamak için kizin amcalari,dayi ve yakinlari davet edilir .
Dünürcüler kiz evine gelirken,eger kizin havas oldugu(sevdigi)varsa bunlar dünürcünün önünü keser,dünürü engellemeye çalisir.veya kiz isteme sirasinda kiz evinin bacasindan ölü Köpek enigi atarlar.Bu durumda oglan evi dünürlerden vazgecer.
Sayet böyle bir durum yoksa,oglan evinden seçilen sözcü kiz evinin sözcüsünün bulundugu odaya alinir.(Bu odaya isteyen herkes girebilir)
Oglan evinin sözcüsü « Allah’in emri,Peygamber’in kavli ile kiziniz ………..yi,Oglumuz………… ya uygun gördük siz ne dersiniz agalar. » der.
Kiz evinin sözcüsü « siz münasip gördüyseniz bizde münasip gördük.Allah mesut etsin » der.
Hemen bunun sonunda dünürün hayirli olmasi için Kur’an-i Kerim okunur.Sonunda dualar edilir.Kiz evinin hazirladigi serbet misafirlere sunulur.Dünür esnasinda sigara içilmez,aci ve kötü söz söylenmez,eller baglanmazve parmaklar kenetlenmez.Oglan evi Sôz kesildikten sonra evlerine dönerler.
Dünürün ertesi günü »AGIZ TADI » adi verilen ve oglan evinin getirdigi seker ve lokum gelin adayi tarafindan komsulara dagitilir. »Agiz tadi »dagitilmasinin gayesi kizin verildigini ilan etmektir.
Kiz evi ile oglan evi kendi aralarinda tespit edilerek oglan evi tarafindan kiz evine dünürden birkaç gün sonra baslik yatirilir.
C-NiŞAN
Nisan umumiyetle Pazar günleri olur.Gece nisan ive gündüz nisani olarak ikiye ayrilir.Gece nisani,seker ve lokumla olur.Gündüz nisani ise yemeklidir.Nisandan üç dört gün önce kiz evi ve oglan evi OKUNTUCU adi verilen davetiyeci bir kadini akraba,dost ve hisimlarina nisana gelmelerini haber vermeleri için vazifelendirilir.Okuntucu yukarida sayilan kisilerin kapilarini tek tek dolasarak « Nisana buyur » eder.
Nisan günü oglan evi,davetlileri oglan evinde, kiz evi davetlileri kiz evinde toplanirlar.Davetliler geline takmak için altin,altin bilezik,kumas,küpe vb. Hediyeler getirirler.Oglan evi, kiz evine çalgi refaketinde önde erkekler,arada çalgicilar,arkada kadinlar olmak üzere yürüyerek varirlar.Kiz evindeki erkekler,Oglan evinden gelenlere »Hos geldiniz » derler.Kisa bir süre sonra kiz evi tarafindan gelenlere seker,lokum ikram edilir .Daha sonra erkeler dagilir kadinlarsa bir araya toplanarak çalgi esliginde oynarlar.Gelinle,damat adayinin yakinlari oyuna kakarlar.Bu oyun siarasinda söylenen Türkülerden birisi söyledIr :
Alti saksagini sak sak
Küstügüsen barisak
Aramiz uzak düstu
A gizim
Mektubunan konusak
Al alma soyulurmu
Gözele doyulurmu ?
Gözel seven oglanin
Ay abam
Gollari yorulurmu ?
Gedin bulutlar gedin
Yarima selam edin
Yarim yolma yoluyo
A gizim
Üstüne kölge edin.
Ag sayam sallaniyo
Kiyisi dalgalaniyo
Su gelen kimin yari
Ay abam
Eskince sallaniyo
Bu Türkü ile karsilikli iki kadin agir figürlerle kollarini kaldirarak oynarlar.Daha sonra bundan daha hareketli olan ve « KAYDALAMA »adi verilen oyun baslar.Bu oyunda ayak hareketleri geniz yer tutar ve asagidaki türkü esliginde oynanir :
Ag bugdayim bugdayim
Seriyim guruduyum
Geçme bizim kapidan
Görmeyim unuduyum
Cagirdim Güssüm deyin
Sesimden bilsin deyin
Cigirdim fatma deyin
Yaliniz yatma deyin
Cigirdim sati deyin
Saati getir deyin
Oturmusda agliyo
Gaderin kötü deyin
Bu oyunlardan sonra »TAKI »zamani gelir.Gelinle gelinin sagdici yanyana sandalyelere oturdulur.Okuntucu kadin karsilarinda yüksek bir yere çikar.Herkes hediyesini teker teker bu kadina verir.Okuntucu kadinda herkesin hediyesini davetlilere yüksek sesle duyurur.Bu arada kizin ve oglanin anasi takilanlari takip eder.Cünkü bunlar ödünçtür.Hediye sahiplerinin takyiklarini kiz ve oglan anasi ayri ayri,sonra onlarin nisani oldugunda takarlar.
Kizlar oynarken disardan delikanlilar bunlari seyreder.Evlenme çagina gelmis oglu olanlar,gözünün tuttugu bir kizin üzerine oynarken bozuk para saçar.Bunun manasi parayi saçan kadin tarafindan o kiza dünür çikilacagidir.
Bu arada kizin anasi tarafindan misafirler gruplar halinde yemege davet edilir.Verilen yemekler sirasina göre söyledir :
1)Sehriye çorbasi
2)Etli pirinç pilavi ,hosaf
3)Börek, helva
4)Bamya
5)Yaprak sarmasi(Yaprak dolmasi)
Bu yemekler kiz evi ile oglan evi tarafindan ortaklasa hazirlanir.Yemegini yiyen davetliler her iki tarafa da « Hayirli olsun » diyerek evlerine dönerler.
Nisan töreni,bittikten sonra kiz evi ve oglan evi bir araya toplanarak takilan takilari sayarlar.Paralar kiz anasinindir.Altin ve diger ziynet esyalari müstakbel yuvanindir.Burada kiz anasi oglanin babasindan « yol »ister.Yol,kizin büyük amca,büyük dayi,büyük hala ve büyük agbey veya baciya verilen bir nevi hediyedir.Yol,daha çok elbiselik kadife,ipek vb.kumaslardan verilir.
Emirdag Dügünleri Onlarla bir baska oluyorEmirdagli Müzisyenler(Haydar BASKAYA ve Arkadaslari)
Eski Emirdag Dügünlerinden bir Estantane
3.KINA GÜNÜ
a)Gündüz Kınası
Sagdiçla damat sabahtan ise girisirler.Kina günü sabah erkenden davetiyeler hazirlanir.Davet ögle içindir.ögle davetine gelenler genellikle damadin babasinin arkadaslarI ve yakinlari ile erkek davetlilerin aileleridir.ögleyin gelen davetlilere yemek verilir,yemek yendikten sonar yine önde erkekler arkada kadinlar olmak üzere kiz evine toplu halde kinaci gidilir.Kınaya giden oglan evi kinanin ugurlu olmasi için kiz evinde kesilmek üzere bir de Kurbanlik koyun götürür.
Kiz evinde ise telas vardir.Kina günü gelinin bütün çehizleri evin avlusunda sergilenir Buna « DALBAR »ismi verilir.
Dalbar oglan evinden gelen davetlilere cehizi göstermek için yapilir,diger taraftan kiz evinin bütün ev odalari kilitlenir ve gelinin kina yakilacagi oda bos birakilir.Ev odalarinin kilitlenmesinin sebebi ise oglan evinden gelen kadinlarin bir esya çalmamasi için yapilir.Kiz evinin her hangi bir esya çaldirmamasi,kiz evinin evine göz kulak oldugu ve hamaratligini gösterir.
Oglan evinden gelen kinaci kiz evinde, kiz tarafi erkekle gülüp oynarken,oglan evinden gelen bir gündüz kinacisi dügün sahiplerine hayirli olsun dedikten sonra dagilir.Ögleden sonra aksam kinasinin hazirliklari baslar.
b)Gece Kınası :
Kina gecesi dügünün en neseli günüdür.Cumartesi günü aksam için sagdiç ve damat bütün arkadaslarini davet eder.
Kina günü aksami oglan evinde içikili sofralar kurulur,baslanir yenilip, içilmeye ….Calgilar çalar,oyunlar oynanir.Yatsi ezanina dogru bütün gençler kina yakmak için evin bahcesine çikarlar.Evin bahçesine çikan her genç,(Dügün darisinin basina olmasi için)kasik çalar.O anda yeme içme durur herkes meydanda toplanir.Damat ve sagdiç yeni elbisesini giymis vaziyette ortaya gelir.Yüzleri kibleye gelmek sarti ile yan yana sandalyelere otururlar.Onlarin karsilarina kina yakacak olan iki kisi oturur.Kina tasi gelir ayri bir kap içinde su ve suyun içinde atilmis bir ayna bulunur.Bu aynanin atilmasinin sebebi,yeni evlilerin sonrasinin ayna gibi aydinlik olmalari içindir .Karisi ölmüs yada bosanmislara kina yaktirilmaz.Bunun sebebi yeni evlilere ugursuzluk bulasmamasi içindir .
Klarnet,Keman, Çümbüs,Darbukadan kurulu saz takimi kina türküsünü çalmaya baslar.Kina türküsü damat ve sagdicin arkadaslari tarafindan hep beraber söylenmeye baslanir.Kina türküsünün temposuna uyularak kina tasindan alinan kinalar damat ve sagdicin ellerine sürülür .Bu is yarim saat kadar sürer.Kina sürme isi bitince damat ve sagdicin elleri kirmizi bir mendille baglanir.Bu arada kina türküsü daha coskunluk kazanir.Biz buna « OĞLAN ÖVME » adini veriyoruz.
KINA TÜRKÜSÜ
Kina türküsü biterken bütün delikanlilar dügün bahsisi vermeye baslarlar.Kina bahsisi dügün davetlilerinin damat ve sagdica verdigi paradir.Bu is bittikten sonra sagdiç ve damat büyüklerin ellerini öperler.Diger gençler ve herkes masasina çekilir.Calgi durmadan çalar,tabancalar bosaltilir.içilir.Gece geç vakit gruplar halinde tekrar kiz evinin ziyaretine gidilip gelinir.Bundan sonra gençler sabaha kadar eglenirler.Sagdiç o gecenin tüm masrafini karsilar,diger dügün kahyalarina dügün evini birakarak damadi kendi evine götürür ve orada yatarlar.
Kiz evinde ayri kutlama adetleri vardir.Gündüz gelen davari kesilerek bütün davetlilere aksam yemegi verilir.Yemek yendikten sonra defçi kadinin defi esliginde gece geç vakitlere kadar kizlar çiftler halinde oynarlar.Nisanli kizin nisanlilari tarafindan g¨nderilen hediyeleri bütün herkese gösterilerek pglanin anasi tarafindan takilir.Birkaç kadin erkek elbisesi giyerek çesitli espri ve sakalar yaparlar.Tekrar gece geç vakitler yemek yendikten sonra oglan evinde oldugu gibi gelin ve sagdici yan yana oturtulur,ellerine kina yakilir ve su türkü söylenmeye baslanir :
Biner atin iyisine
Geder yolun kiyisina
Cagirin giz dayisina
Giz dayisiz gelin olmaz
Gayalarin garincali
Yani çifte görümceli
Hem dayili hem amcali
Sagdicim ginan kutlu olsun
Ana hamama vardinmi
Yündügün yeri gördünmü
Hindi giymatim bildin mi
Giz anasiz gelin olmaz
Atlayip geçer esigi
Sofrada kaldi gasigi
Gelin evlerin isigi
Sagdicim kinan kutlu olsun
Orda dirligin datli olsun.
4-GELIN ALMA
Gelin alma günü Pazar günüdür .Pazar sabahi erkenden damatla sagdiç hamama giderler.Hamamdan çikarken ayakkabilari saklanir.Sagdiç ayakkabilari caldirirsa bahsis vermek suretiyle geri alir.O gün sagdicin damada sahip olmasi gerekir.Zira, damat arkadaslari tarafindan kaçirilir.Sagdiç damadini elinden kaçirirsa hem her yeri aramak mecburiyetinde kalir hem de bahsisi öder.
Pazar günü erkenden kalkan geline vi ögle üzeri gelin taksisisni süsletIr.Gelin alacak olan diger arabalari tutar.ögleden sonra gelin almaya giden kafile yola çikar.
Gelin ise duvaklanmis,çehizi hazir edilmistir.Calgi durmadan calarken damat arkadaslari çehizi arabaya yüklemekle mesguldur.Cehiz yüklendikten sonra gelinin babasi,kardesi veya yakinlarindan birisi gelin arabasina kadar Gelini getirir ve arabaya bindirir.Gelin duvak altinda durmaksizin aglamaktadir.Gelinin arabasina gelinin yengeleri veya teyzeleri gibi yakin akrabalarindan iki üç kadin bindirilir.Oglan evi kiz evine çerez saçcarken gelin alan kafilede agir agir hareket eder.Bu arada gelin mahallesindeki gençler gelin arabasinin önünü keserler. « Toprak basti » adi verilen bahsislerini alirlar.Gelin cadde ve sokaklarda biraz gezdirildikten sonra oglan evine getirilir.Gelin hemen asagi inmez.damat gelir,gelinin sag bilegine bir altin bagladiktan sonra elinden tutarak arabadan indirir.
Gelinle damadin bu mutlu ani fotografla tespit edilir.önlerinde kurban kesilir.Kurban kani alinlarina parmakla sürülür.Gelin arabasindan indirilen bir aynaya her ikisi de bakarlar.Sonra oglan evine dogru kol kola yürümeye baslarlar .Damat ise arkasina dogru durmadan bozuk para saçar.Eve girmeden önce evin esiginde Oglanin anasi üzerlik yakarak tütütür,yeni evli çift tüten bu üzerligin üzerinden atlayarak Kaynana olacak oglanin annesinin elini öperek evden sag adimla içeri ayak atarlar.Bu törene « Koltuk yapma »adini veriyoruz.Gelin eve indirildikten sonra gelinle gelmis olan kiz taraflari gelinin evini döserler.Gelin yüksek bir sandalyeye çikarilarak orada aksama kadar ayakta bekletilir.
a) GERDEK GECESI
Yatsi ezanindan sonra oglanin ve gelinin vekaleti alindiktan sonra imam nikâhi yapilir.Kur’an-I Kerim okunur ?DUA EDILIR ;Dua biter bitmez oglanin arkadaslari damadi yumruklayarak gelin odasina sokarlar.Evin bütün isiklari söndürülür.Sagdiç kapiyi bekler.O anda eller kenetlenmez ,ip dügümlenmez.
Damat içerde gelinin duvagi üzerinde iki rekatli namaz kilar.Kari koca olduktan sonra disariya kanlio çarsaf verir.Gelin ,kiz çikar çikmaz sagdiç üç el tabanca atar.Ve kiz anasina bir müjdeci kadin giderek kizinin kiz oldugunu müjdeler ve bahsisini alir.Eger gelin kiz çikmazsa hiçbir surette o evin gelini olamaz.Gerdek gecesi kari koca olamayan damat sogut suya sokulur veya at üzerinden mezarin çevresi gezdirilir.Bunlar ise çok nadir rastlanan durumlardir.
b)GELININ ILK GÜNÜ VE SONRASI
Gelin ilk günü sabah ezaninda kalkar.Evin her tarafini siler süpürür,kahvalti hazirlar,kayin pederini giydirir.Gelin « Gelinlik etme » adi verilen bir saygi içerisindedir.Bu saygi bicimi aile içindeki fisilti seklindeki konusma biçimidir.Belli bir süre sonra kayin pederinin izniyle gelinlik etmeyi kaldirir ve aile ile ayni sofraya oturmaya baslar.Eve yeni gelmis olan gelin kirk gün disari gezmeye gitmez.Yalniz bir hafta veya on gün sonra damatla birlikte kendi babasi evine gider.Buna « El öpme » adi verilir.El öpme günü kiz evi eniste ve kizlarini en güzel biçimde misafir ederler ve hediyeler verirler. « El öpme »den sonra kiz evi,oglan evine davet edilir.Oglan evinde yeni hisimlar yerler,içerler,eglenirler.sakalasirlar .Bu davetler ,bir nevi onlari birbirlerine kaynastiran vesile gibidir.
Gelinin kirki çikmadan diger akraba ve hisimlar gelini ziyarete gelirler,hediye verirler.Bu hediyeler,elbiseliok kumas,altin,bilezik,saat,küpe,para gibi ziynet esyalaridir.Biz buna « Gelinin duvagi » adini veriyoruz.
Gelinin kirki dolduktan sonra kirklanir.Artik o da ailenin vazgeçilmez bir ferdi haline gelmistir.Iste bütün bu basindan beri anlatilan nisan ,dügün ve diger adetler burada son bulmustur.
Foto:Sükrü SAGLAM
D-DÜĞÜN
1 .BAYRAK GÜNÜ
Dügün genellikle persembe bazen de Pazartesi günü baslar.Persembe günü baslayanlar Pazar günü,Pazartesi günü baslayanlar persembe günü sona erer.
« Bayrak kaldirma »dügünün ilk günü ve baslangici sayilir.Damat kendisine samimi oldugu arkadaslarindan birini sagdiçseçer sagdiçla damat bütün dügün hazirliklarini tamamlarlar.Yani,koyunlar kesilmis olur.dügünde lazim olan yiyecek,meze,içecek hazirlanmis olur.Aptal(Çalgicilar)takimi tutulmustur.
Damatla sagdiç bayragin kalkacagindan bütün arkadaslarini haberdar ederler.Persembe günü ögleden sonra gençler dügün evinde t oplanirlar.Burada oyunlar oynanir.Bu oyunlar :Bolavdin,Gonyali, Çiftetelli,Yamadan,Türkmen kizi,Köroglu,Harmandali havalaridir .Bu oyunlar ikiser kisi ile kaşikli olarak oynanir.Figürler müzige uydurulur kadinlar hazirlanir.Nişanda oldugu gibi önde gençler arada apdallar,arkada kadinlar olmak üzere önceden tespit edilen damadin akrabalarindan birinin evine dogru yola çikilir.Tespit edilen evden bayrak ve çerez alinarak çarşida grup halinde gezilir.Bu bir nevi dügünü halka ilan etmektir.çocuklardan biri bayragi ele alarak dügün alayinin önüne geçer ve dügün evine dönülür.Bu bayraga işlemeli bir mendil ve bir ayna takilarak dügün evinin en yüksek yerine asilir.Bu bayrak o evde dügün oldugunun işaretidir.Daha önceden bayragin üzerine konulan sogona tüfekle ates edilirdi.fakat bu ates sirasinda bayrak zedelendigi için bu adetten vazgecilmistir.Bayrak kaldiran dügün alayi evde baba karsilar.Gençlere« Darisi basiniza, Allah sizlere de nasip etsin » diyerek gençleri ugurlar,gençlerde dügün evinden ayrilirken hem ikram edilen lokum, şeker ve sigaradan alir.Hem de dügün sahiplerine « Hayirli olsun »diyerek ayrilir.Dügünün ilk gününde davetlilere yemek verilmez.
Bu arada kiz evinde dügün bir gün önce baslar gelin ve sagdici bütün kiz arkadaslari hamama davet ederler.Hamamda yikandiktan sonra herkes evine dagilir.Persembe günü için genç kiz arkadaslari dügüne davet edilir.
2.POŞU GÜNÜ
Poşu günü dügünün ikinci günüdür.Oglan evinde,sagdiçla damat o aksam davet edilecek orta yasta erkeklerin listesini çikarir.Bu davetiyeler sahiplerine dagitilir.Dügün evinde çalgi devamli çalar ögleye dogru iki kadin çalgi esliginde kiz evine tepsilerle gider.Bu tepsilerde gelin için giyecek esyalari vardir.Ayni kadinlar kiz evinden oglan evine sagdiç ve damat için giyecek getirir. « Buna asbab giydirme »veya « poşu »denir.Aksam davetliler geldiginde sofralar kurulur,nisanda bahsettigimiz yemekler verilir.Yemekten sonra içki içmek isteyenlere ayrica içki masalari kurulur.Gece geç vakitlere kadar eglenilir.
Kiz evinde ise gelin ve arkadaslari çalgi esliginde davet edilen evlere giderler.Buna « davet gezme »denir.Gelini davet eden evlerde yemek veya çerez verilir.Bu ayrilirken evin hanimi geline çehizlik dügün hediyesi verilir.Gece kiz evindeki erkekler ve bir grup kadin,oglan evine « Hayirli olsun »a gelirler.Oglan evi tarafindan bunlar çok iyi agirlanir.
1 .BAYRAK GÜNÜ
Dügün genellikle persembe bazen de Pazartesi günü baslar.Persembe günü baslayanlar Pazar günü,Pazartesi günü baslayanlar persembe günü sona erer.
« Bayrak kaldirma »dügünün ilk günü ve baslangici sayilir.Damat kendisine samimi oldugu arkadaslarindan birini sagdiçseçer sagdiçla damat bütün dügün hazirliklarini tamamlarlar.Yani,koyunlar kesilmis olur.dügünde lazim olan yiyecek,meze,içecek hazirlanmis olur.Aptal(Çalgicilar)takimi tutulmustur.
Damatla sagdiç bayragin kalkacagindan bütün arkadaslarini haberdar ederler.Persembe günü ögleden sonra gençler dügün evinde t oplanirlar.Burada oyunlar oynanir.Bu oyunlar :Bolavdin,Gonyali, Çiftetelli,Yamadan,Türkmen kizi,Köroglu,Harmandali havalaridir .Bu oyunlar ikiser kisi ile kaşikli olarak oynanir.Figürler müzige uydurulur kadinlar hazirlanir.Nişanda oldugu gibi önde gençler arada apdallar,arkada kadinlar olmak üzere önceden tespit edilen damadin akrabalarindan birinin evine dogru yola çikilir.Tespit edilen evden bayrak ve çerez alinarak çarşida grup halinde gezilir.Bu bir nevi dügünü halka ilan etmektir.çocuklardan biri bayragi ele alarak dügün alayinin önüne geçer ve dügün evine dönülür.Bu bayraga işlemeli bir mendil ve bir ayna takilarak dügün evinin en yüksek yerine asilir.Bu bayrak o evde dügün oldugunun işaretidir.Daha önceden bayragin üzerine konulan sogona tüfekle ates edilirdi.fakat bu ates sirasinda bayrak zedelendigi için bu adetten vazgecilmistir.Bayrak kaldiran dügün alayi evde baba karsilar.Gençlere« Darisi basiniza, Allah sizlere de nasip etsin » diyerek gençleri ugurlar,gençlerde dügün evinden ayrilirken hem ikram edilen lokum, şeker ve sigaradan alir.Hem de dügün sahiplerine « Hayirli olsun »diyerek ayrilir.Dügünün ilk gününde davetlilere yemek verilmez.
Bu arada kiz evinde dügün bir gün önce baslar gelin ve sagdici bütün kiz arkadaslari hamama davet ederler.Hamamda yikandiktan sonra herkes evine dagilir.Persembe günü için genç kiz arkadaslari dügüne davet edilir.
2.POŞU GÜNÜ
Poşu günü dügünün ikinci günüdür.Oglan evinde,sagdiçla damat o aksam davet edilecek orta yasta erkeklerin listesini çikarir.Bu davetiyeler sahiplerine dagitilir.Dügün evinde çalgi devamli çalar ögleye dogru iki kadin çalgi esliginde kiz evine tepsilerle gider.Bu tepsilerde gelin için giyecek esyalari vardir.Ayni kadinlar kiz evinden oglan evine sagdiç ve damat için giyecek getirir. « Buna asbab giydirme »veya « poşu »denir.Aksam davetliler geldiginde sofralar kurulur,nisanda bahsettigimiz yemekler verilir.Yemekten sonra içki içmek isteyenlere ayrica içki masalari kurulur.Gece geç vakitlere kadar eglenilir.
Kiz evinde ise gelin ve arkadaslari çalgi esliginde davet edilen evlere giderler.Buna « davet gezme »denir.Gelini davet eden evlerde yemek veya çerez verilir.Bu ayrilirken evin hanimi geline çehizlik dügün hediyesi verilir.Gece kiz evindeki erkekler ve bir grup kadin,oglan evine « Hayirli olsun »a gelirler.Oglan evi tarafindan bunlar çok iyi agirlanir.
Eski Emirdag Dügünlerinden bir Estantane3.KINA GÜNÜ
a)Gündüz Kınası
Sagdiçla damat sabahtan ise girisirler.Kina günü sabah erkenden davetiyeler hazirlanir.Davet ögle içindir.ögle davetine gelenler genellikle damadin babasinin arkadaslarI ve yakinlari ile erkek davetlilerin aileleridir.ögleyin gelen davetlilere yemek verilir,yemek yendikten sonar yine önde erkekler arkada kadinlar olmak üzere kiz evine toplu halde kinaci gidilir.Kınaya giden oglan evi kinanin ugurlu olmasi için kiz evinde kesilmek üzere bir de Kurbanlik koyun götürür.
Kiz evinde ise telas vardir.Kina günü gelinin bütün çehizleri evin avlusunda sergilenir Buna « DALBAR »ismi verilir.
Dalbar oglan evinden gelen davetlilere cehizi göstermek için yapilir,diger taraftan kiz evinin bütün ev odalari kilitlenir ve gelinin kina yakilacagi oda bos birakilir.Ev odalarinin kilitlenmesinin sebebi ise oglan evinden gelen kadinlarin bir esya çalmamasi için yapilir.Kiz evinin her hangi bir esya çaldirmamasi,kiz evinin evine göz kulak oldugu ve hamaratligini gösterir.
Oglan evinden gelen kinaci kiz evinde, kiz tarafi erkekle gülüp oynarken,oglan evinden gelen bir gündüz kinacisi dügün sahiplerine hayirli olsun dedikten sonra dagilir.Ögleden sonra aksam kinasinin hazirliklari baslar.
b)Gece Kınası :
Kina gecesi dügünün en neseli günüdür.Cumartesi günü aksam için sagdiç ve damat bütün arkadaslarini davet eder.
Kina günü aksami oglan evinde içikili sofralar kurulur,baslanir yenilip, içilmeye ….Calgilar çalar,oyunlar oynanir.Yatsi ezanina dogru bütün gençler kina yakmak için evin bahcesine çikarlar.Evin bahçesine çikan her genç,(Dügün darisinin basina olmasi için)kasik çalar.O anda yeme içme durur herkes meydanda toplanir.Damat ve sagdiç yeni elbisesini giymis vaziyette ortaya gelir.Yüzleri kibleye gelmek sarti ile yan yana sandalyelere otururlar.Onlarin karsilarina kina yakacak olan iki kisi oturur.Kina tasi gelir ayri bir kap içinde su ve suyun içinde atilmis bir ayna bulunur.Bu aynanin atilmasinin sebebi,yeni evlilerin sonrasinin ayna gibi aydinlik olmalari içindir .Karisi ölmüs yada bosanmislara kina yaktirilmaz.Bunun sebebi yeni evlilere ugursuzluk bulasmamasi içindir .
Klarnet,Keman, Çümbüs,Darbukadan kurulu saz takimi kina türküsünü çalmaya baslar.Kina türküsü damat ve sagdicin arkadaslari tarafindan hep beraber söylenmeye baslanir.Kina türküsünün temposuna uyularak kina tasindan alinan kinalar damat ve sagdicin ellerine sürülür .Bu is yarim saat kadar sürer.Kina sürme isi bitince damat ve sagdicin elleri kirmizi bir mendille baglanir.Bu arada kina türküsü daha coskunluk kazanir.Biz buna « OĞLAN ÖVME » adini veriyoruz.
KINA TÜRKÜSÜ
Kina türküsü biterken bütün delikanlilar dügün bahsisi vermeye baslarlar.Kina bahsisi dügün davetlilerinin damat ve sagdica verdigi paradir.Bu is bittikten sonra sagdiç ve damat büyüklerin ellerini öperler.Diger gençler ve herkes masasina çekilir.Calgi durmadan çalar,tabancalar bosaltilir.içilir.Gece geç vakit gruplar halinde tekrar kiz evinin ziyaretine gidilip gelinir.Bundan sonra gençler sabaha kadar eglenirler.Sagdiç o gecenin tüm masrafini karsilar,diger dügün kahyalarina dügün evini birakarak damadi kendi evine götürür ve orada yatarlar.
Kiz evinde ayri kutlama adetleri vardir.Gündüz gelen davari kesilerek bütün davetlilere aksam yemegi verilir.Yemek yendikten sonra defçi kadinin defi esliginde gece geç vakitlere kadar kizlar çiftler halinde oynarlar.Nisanli kizin nisanlilari tarafindan g¨nderilen hediyeleri bütün herkese gösterilerek pglanin anasi tarafindan takilir.Birkaç kadin erkek elbisesi giyerek çesitli espri ve sakalar yaparlar.Tekrar gece geç vakitler yemek yendikten sonra oglan evinde oldugu gibi gelin ve sagdici yan yana oturtulur,ellerine kina yakilir ve su türkü söylenmeye baslanir :
Biner atin iyisine
Geder yolun kiyisina
Cagirin giz dayisina
Giz dayisiz gelin olmaz
Gayalarin garincali
Yani çifte görümceli
Hem dayili hem amcali
Sagdicim ginan kutlu olsun
Ana hamama vardinmi
Yündügün yeri gördünmü
Hindi giymatim bildin mi
Giz anasiz gelin olmaz
Atlayip geçer esigi
Sofrada kaldi gasigi
Gelin evlerin isigi
Sagdicim kinan kutlu olsun
Orda dirligin datli olsun.
4-GELIN ALMA
Gelin alma günü Pazar günüdür .Pazar sabahi erkenden damatla sagdiç hamama giderler.Hamamdan çikarken ayakkabilari saklanir.Sagdiç ayakkabilari caldirirsa bahsis vermek suretiyle geri alir.O gün sagdicin damada sahip olmasi gerekir.Zira, damat arkadaslari tarafindan kaçirilir.Sagdiç damadini elinden kaçirirsa hem her yeri aramak mecburiyetinde kalir hem de bahsisi öder.
Pazar günü erkenden kalkan geline vi ögle üzeri gelin taksisisni süsletIr.Gelin alacak olan diger arabalari tutar.ögleden sonra gelin almaya giden kafile yola çikar.
Gelin ise duvaklanmis,çehizi hazir edilmistir.Calgi durmadan calarken damat arkadaslari çehizi arabaya yüklemekle mesguldur.Cehiz yüklendikten sonra gelinin babasi,kardesi veya yakinlarindan birisi gelin arabasina kadar Gelini getirir ve arabaya bindirir.Gelin duvak altinda durmaksizin aglamaktadir.Gelinin arabasina gelinin yengeleri veya teyzeleri gibi yakin akrabalarindan iki üç kadin bindirilir.Oglan evi kiz evine çerez saçcarken gelin alan kafilede agir agir hareket eder.Bu arada gelin mahallesindeki gençler gelin arabasinin önünü keserler. « Toprak basti » adi verilen bahsislerini alirlar.Gelin cadde ve sokaklarda biraz gezdirildikten sonra oglan evine getirilir.Gelin hemen asagi inmez.damat gelir,gelinin sag bilegine bir altin bagladiktan sonra elinden tutarak arabadan indirir.
Gelinle damadin bu mutlu ani fotografla tespit edilir.önlerinde kurban kesilir.Kurban kani alinlarina parmakla sürülür.Gelin arabasindan indirilen bir aynaya her ikisi de bakarlar.Sonra oglan evine dogru kol kola yürümeye baslarlar .Damat ise arkasina dogru durmadan bozuk para saçar.Eve girmeden önce evin esiginde Oglanin anasi üzerlik yakarak tütütür,yeni evli çift tüten bu üzerligin üzerinden atlayarak Kaynana olacak oglanin annesinin elini öperek evden sag adimla içeri ayak atarlar.Bu törene « Koltuk yapma »adini veriyoruz.Gelin eve indirildikten sonra gelinle gelmis olan kiz taraflari gelinin evini döserler.Gelin yüksek bir sandalyeye çikarilarak orada aksama kadar ayakta bekletilir.
a) GERDEK GECESI
Yatsi ezanindan sonra oglanin ve gelinin vekaleti alindiktan sonra imam nikâhi yapilir.Kur’an-I Kerim okunur ?DUA EDILIR ;Dua biter bitmez oglanin arkadaslari damadi yumruklayarak gelin odasina sokarlar.Evin bütün isiklari söndürülür.Sagdiç kapiyi bekler.O anda eller kenetlenmez ,ip dügümlenmez.
Damat içerde gelinin duvagi üzerinde iki rekatli namaz kilar.Kari koca olduktan sonra disariya kanlio çarsaf verir.Gelin ,kiz çikar çikmaz sagdiç üç el tabanca atar.Ve kiz anasina bir müjdeci kadin giderek kizinin kiz oldugunu müjdeler ve bahsisini alir.Eger gelin kiz çikmazsa hiçbir surette o evin gelini olamaz.Gerdek gecesi kari koca olamayan damat sogut suya sokulur veya at üzerinden mezarin çevresi gezdirilir.Bunlar ise çok nadir rastlanan durumlardir.
b)GELININ ILK GÜNÜ VE SONRASI
Gelin ilk günü sabah ezaninda kalkar.Evin her tarafini siler süpürür,kahvalti hazirlar,kayin pederini giydirir.Gelin « Gelinlik etme » adi verilen bir saygi içerisindedir.Bu saygi bicimi aile içindeki fisilti seklindeki konusma biçimidir.Belli bir süre sonra kayin pederinin izniyle gelinlik etmeyi kaldirir ve aile ile ayni sofraya oturmaya baslar.Eve yeni gelmis olan gelin kirk gün disari gezmeye gitmez.Yalniz bir hafta veya on gün sonra damatla birlikte kendi babasi evine gider.Buna « El öpme » adi verilir.El öpme günü kiz evi eniste ve kizlarini en güzel biçimde misafir ederler ve hediyeler verirler. « El öpme »den sonra kiz evi,oglan evine davet edilir.Oglan evinde yeni hisimlar yerler,içerler,eglenirler.sakalasirlar .Bu davetler ,bir nevi onlari birbirlerine kaynastiran vesile gibidir.
Gelinin kirki çikmadan diger akraba ve hisimlar gelini ziyarete gelirler,hediye verirler.Bu hediyeler,elbiseliok kumas,altin,bilezik,saat,küpe,para gibi ziynet esyalaridir.Biz buna « Gelinin duvagi » adini veriyoruz.
Gelinin kirki dolduktan sonra kirklanir.Artik o da ailenin vazgeçilmez bir ferdi haline gelmistir.Iste bütün bu basindan beri anlatilan nisan ,dügün ve diger adetler burada son bulmustur.
Kaynak:AHMET URFALI/Türkmen Destani Emirdag Adli kitaptan yazilmistir.
3 yorum:
Teşekkürler paylaşımınız için. Çok güzel bir paylaşım olmuş. konya düğün salonları olarak blogunuzu takipteyiz. :)
Teşekkürler çok güzel bir paylaşım olmuş.
Cok guzel anlatmissini bu adetler eskide kaldi artik
Yorum Gönder